Saçma da bulsak, beğensek de eminim hepimiz en az bir iki tane gençlik dizisi izlemişizdir. 13 Reasons Why, Sex Education, Riverdale, Gossip Girl, Aşk 101, Elite… Gençlik dizilerini say say bitiremeyiz. Ama ne yazık ki yıllardır gençlik dizisi yapan dizi sektörünün hala çözemediği ve acilen çözmesi gereken problemleri var. Daha fazla konuşulması gerektiğini düşündüğüm bu problemlere baktım ve madem kimse konuşmuyor, ben konuşayım diyerek iki başlık altında topladım.
1- Reşit Olmayan Kişileri Cinselleştirmeleri
Gençlik dizisi denince akla ortaokul, lise ya da üniversitede geçiyor olma durumu gelse bile bu dizilerin çoğu lisede, karakterlerin 18 yaşından küçük olduğu bir yerde geçiyor. Bu 18 yaşından küçük kişileri ise genelde gerçek ergenler değil, otuz yaşında yetişkinler oynuyor. Bunun da iki sebebi var:
Birincisi, 18 yaş altı kişilerle sette çalışmak çok zor. Türkiye’deki İş Yasasına göre 15 yaşını bitiren çocuklarla belli sınırlar çerçevesinde çalışılabiliyor ancak daha küçük çocukların çalışması kesinlikle yasak. Ama buna rağmen çalışan bir sürü çocuk oyuncu vardı, bu oyuncular için sonradan düzenleme getirildi. Bu düzenlemeye göre 15 yaşını bitirmemiş bir çocuk en fazla günde beş, haftada ise otuz saat çalışabiliyor. 15 yaşını doldurunca ise sekiz saat. Molalar da buna dahil. Ayrıca sette psikolog ve aile bireyi bulundurulması da zorunlu. Günde bazen 16-18 saat çalışılan bu setlerde çocuk oyuncu bulundurulması, yetişkin oyuncu bulundurulmasından çok daha emekli ve çok daha masraflı.
İkinci sebep ise konuşmamız gerekiyor olan asıl sebep. Gençlik dizisi karakterlerinin, örneğin lisede geçiyorsa, liseli birinin yapmayacağı (daha doğrusu yapamayacağı) şeyleri yapıyor olması. Türkiye’de en fazla liseli karakterler içki içiyor o da sansürleniyor olsa bile özellikle Amerikan gençlik dizilerinde uyuşturucu içen, öğretmeniyle ya da başkasıyla yatan karakterler görmek pek şaşırtıcı değil.
Üstte Riverdale’in ilk sezonundan bir kare görüyorsunuz. Ünlü bir gençlik dizisi ama bilmeyenler lütfen hangisinin öğrenci, hangisinin öğretmen olduğunu tahmin etsin. Eğer edemediyseniz söylüyorum: Soldaki öğretmen Geraldine, sağdaki öğrenci Archie. Bu sahnede Archie’yi oynayan KJ Apa 20, öğretmeni 38 yaşındaymış. Archie, ilk sezonda 16 yaşına giriyor. Eğer bu sahnede 20 yaşında bir oyuncuyu değil de 15’ini yeni bitirip 16 yaşına girmiş biri oynatsalardı bu kadar “normal” durmazdı. Gerçekten gençler yapsa normal durmayacak (çünkü normal olmayan) şeyleri daha büyük oyuncular tutarak yapıyorlar ve bunu normal, yadırganmayacak bir şeymiş gibi gösteriyorlar.
Bu karakterimiz ise bu sahnede 21 yaşındaki Lily Reinhart tarafından oynanan ve sanırım 17 olması gereken Betty. Kıyafetlerini çıkarıp bir anda striptiz yapmaya başlıyor. İki sorum var: Birincisi, hangi 17 yaşındaki liseli dışarıya çıkarken içine bunu giyiyor? İkincisi, hangi 17 yaşındaki kız çok normal bir şeymiş gibi club‘a gidip striptizcilik yapıyor? Eğer bu sahnede gerçekten 17 yaşında gibi duran bir 17 yaşındaki karakter olsaydı, herkes yine çok normalmiş gibi geçip gider miydi? Yapımcıların liseli karakterlerin liseli olduğunu unutmaması gerek.
Açıkçası benim bu açıdan beğendiğim, son zamanlarda çıkan dizilerden biri Sex Education. Üstte bu kadar şey yazıp konusu adı üstünde cinsel eğitim olan bir diziyi beğendiğimi söylemem size biraz garip ve şaşırtıcı gelebilir. Ben, cinsel eğitimin ve bu kadar çeşitli karakterlerle bunu anlatmanın önemli olduğunu düşünüyorum. Neden bu açıdan Sex Education’ı beğendiğime gelirsek bunun cevabı çok basit: Çünkü karakterler ergenler gibi davranıyorlar. Ergenler gibi giyinip ergenler gibi iletişime geçiyorlar. Sex Education izlerken herkes onlarca kere başkası yerine utanmıştır muhtemelen…
Sizlere Betty’nin sahnesiyle kıyaslamak için dizideki bir seks sahnesinden bir ekran görüntüsü göstereceğim. Sahnede, kıyafetlerini çıkardığı zaman altında bu “kadınsı” tarzda iç çamaşırını değil de gayet çocuksu, utanç verici ve normal bir ergenin içine giyeceği tarzda bir iç çamaşırını görüyoruz ve bu tarz sahneler/karakterlerin giyimleri reşit olmayan kişilerin cinselleştirilmelerinde büyük rol oynadığı için yapılan bu seçimler çok önemli.
Bir film olduğunu ve dizilerden bahsettiğimizi biliyorum ama gençlerin giyimini gayet gerçekçi bir şekilde gösterdiğini düşündüğüm Lady Bird’den birkaç örnek kıyafet göstermek istiyorum.
2- Gerçekçi Olmayan Standartlar Yaratmaları
Birinci başlık altında bahsettiğim yaşından bir gençlik dizisi içinde büyük oyuncuların liseli karakterleri oynamasının gençler üzerindeki yan etkisi, gençler için hem hayata karşı hem de kendilerine karşı gerçekçi olmayan standartlar yaratmalarına sebep olmak.
20-25 yaşlarındaki kişilerin televizyonda kendi yaşlarındaki kişileri oynadığını görünce oyuncuların çok daha büyük olduğunu bilseler bile izleyiciler kendi görünüşlerinden dolayı kendilerini kötü hissediyor. “Onun cildi neden böyle pürüzsüz, benimki neden sivilcelerle kaplı?” “Onun neden sevgilisi var, benim neden yok?” “Çocuğa bak be, bu yaşında neler neler yapıyor… Aynı yaştayız ben tüm gün evde oturuyorum.”
Bu soruların çoğunun cevabı açık: Çünkü bunlar gerçek gençlikle alakası olmayan yazarlar tarafından yazılıp yüzünde bir ton makyaj, üstüne de ekrana çıktıklarında editlenen yetişkinler tarafından oynanıyor ve ilk maddeden anladığımız gibi gençlik dizisi sektörü bana kalırsa pedofiliyi normalleştiriyor. Ama yine de dizileri izlerken kendini kıyaslamayı bırakamıyorsunuz. Bir de seçilen oyuncuların genel olarak herkese çekici gelen kişilerden seçildiğini biliyoruz. Yani kendinizi 16 yaşındayken 26 yaşındaki biriyle değil, 16 yaşındayken 26 yaşında epey çekici biriyle kıyaslıyorsunuz.
Bu, gençlere sürekli iyi görünmeleri gerektiği mesajını verebiliyor. Oysa gerçek hayatta bazen daha zayıf, bazen daha kilolu, bazen sivilceli, bazen saçları kötü oluyor. Ve bunda bir sorun yok.
Barbara Greenberg (psikolog, genç ve aile konusunda uzman), konu üzerine
Greta Gerwig, gençlik dizisi Lady Bird’de yine harika bir karar vererek Saoirse Ronan’ın çekimler sırasında çıkan sivilcelerini kapatmama kararı almış. Bu karar Saoirse çekimler sırasında 23-24 yaşlarında olsa bile olduğundan daha genç durmasına yardım etmiş ve genç birinin yüzü açısından doğru bir temsil ortaya koymuş.
Racked’la yaptığı bir röportajda Ronan, cildinin aslında bu kadar problemli olmadığını ama çekim sırasında çok fazla makyaj yapılmasından dolayı cildiyle problemleri yaşadığını söylüyor. Ardından makyözü Jacqueline Knowlton bunları kapatmak yerine genç kızların cildinin nasıl göründüğünü gösterelim demiş, Ronan da onu haklı bulup kabul etmiş.
Bunun birini gerçekten kendi yaşındaymış gibi göstermek için iyi bir fırsat olduğunu düşündüm. Çünkü çoğu genç kişinin cildi kötü! Ve bence bu [medyada] çok fazla gördüğümüz bir şey değil. Büyürken film ve dizilerde izlediğim çoğu genç kız 30 yaşında harika cilde sahip kişiler tarafından oynanıyordu.
Saoirse Ronan
Umarım medyada en kısa sürede gençlere kendileri ve hayatları hakkında kötü hissettirmeyen, kötü şeyleri hiçbir sorun yokmuş gibi göstermeyen genç karakter temsilleri görürüz.